Goede mensen, 

Vorige week vond in het Stadsmuseum van Gent een inspiratiedag plaats rond het thema ‘Publieke Gronden’, als sluitstuk van de expo die je dit weekend voor de laatste keer kan bezoeken. Deze gronden omvatten iets minder dan 20% van de oppervlakte van Vlaanderen en zijn grotendeels eigendom van (semi-)publieke instellingen zoals federale, regionale en lokale overheden, OCMW’s, en de kerk. Meer dan 50.000 hectare ervan is bestemd als landbouwgrond. Eeuwenlang waren deze akkers, weilanden, meersen, heiden, bossen en boomgaarden het fundament van wat je een soort voorloper van onze huidige sociale zekerheid zou kunnen noemen: een bron van voedsel en brandstof, werkgelegenheid en landschapsbeheer ten voordele van de gemeenschap. 

Natuurlijk was grond toen ook al een slimme investering voor wie het zich kon permitteren, maar de maatschappelijke en strategische gebruikswaarde van deze gronden was (en is!) van onschatbare waarde, en daarvoor werden ze dan ook ingezet.

Naarmate de tijd verstreek zagen eigenaars van publieke gronden het waarborgen van deze diensten steeds minder als deel van hun kerntaken. De verkoopwaarde steeg en prioriteiten veranderden, waardoor men de gebruikswaarde voor de samenleving uit het oog verloor. Als gevolg werd een groot deel ervan aan sneltempo verkocht om andere waardige doelen zoals sociale huisvesting te financieren. Na verkoop blijven de gronden bestemd voor landbouw, maar in de praktijk veranderen ze vaak van gebruik. Dat kan natuurherstel of privaat recreationeel gebruik zijn, maar zelden landbouw.

In 2024 maakt dit krimpende areaal publieke gronden deel uit van de bedrijfsvoering van ongeveer een vijfde van de landbouwers in Vlaanderen. Als we de andere gronden waar deze landbouwbedrijven gebruik van maken erbij nemen, zien we dat ongeveer 25% van alle beschikbare landbouwgrond in Vlaanderen functioneel verbonden is met publieke gronden. Omwille van die structurele verhouding tussen publieke gronden, die in feite eigendom van ons allemaal zijn, en de landbouwsector in zijn geheel, is het beleid dat we errond voeren van enorm belang. Ondoordachte verkoop van deze gronden zal een ontaardend effect hebben op de vele landbouwbedrijven die ervan afhankelijk zijn, dat ook door hun collega’s gevoeld zal worden, en uiteindelijk door ons allen. Enkel een toekomstgerichte visie die zekerheid op lange termijn biedt, kan ervoor zorgen dat diezelfde landbouwers zich gezien en gesteund voelen om stappen te zetten richting duurzame landbouw. Stappen die velen van hen vandaag wegens gebrek aan een duidelijk landbouwbeleid niet willen of kunnen riskeren.

Na mijn opleiding bij Landwijzer zal ik ook afhankelijk zijn van de toegang tot grond om te gaan boeren, maar stijgende grondprijzen zetten steeds meer druk op de mogelijkheid om van die wil een waarheid te maken. Om ervoor te zorgen dat onze landbouwgrond beschikbaar blijft voor zowel nieuwe boeren die voor een stukje aarde willen zorgen, als voor gevestigde boerderijen die willen groeien en tonen dat biologische landbouw ook op grotere schaal werkt, is een doordacht beleid voor onze publieke landbouwgronden noodzakelijk.

Behalve het sluitstuk van een diepgaand onderzoek van het ILVO, ervaarde ik deze dag ook als een uitdaging om met de resultaten aan de slag te gaan. We kunnen beginnen met deze publieke gronden opnieuw betekenis te geven, door ze levendig in te beelden als gemeenschappelijke, rijke gronden, waar we ons mee kunnen verbinden. Gronden waar we allemaal van kunnen genieten. Ik beeld me in dat zo’n vooruitzicht, als een punt op de horizon, kan inspireren tot een breder perspectief voor het gebruik van onze publieke gronden.

Jakob

Klein: trostomaten, pompoen, kervel, kropsla en spinazie van eigen Zonnekouterland (Vroente); courgettes van Ourobouros (Vroente); snijbonen van ’t Goed ter Heule.  

Groot: St-Pierre of trostomaten, kervel, andijvie, spinazie en prinsessenboontjes van eigen Zonnekouterland (Vroente); boerenkool van de Kollebloem (Vroente); zomerprei van ’t Goed ter Heule; bloemkool (Be).

Gemengd: trostomaten, wortel en rucola van eigen Zonnekouterland (Vroente); zomerprei van ’t Goed ter Heule; elstar van De Fruittuin, kaki (Es) en banaan (Pe, Fair Trade).  

Fruit: elstar van de Fruittuin, reine claude pruimen (Es), charentais (Fr), kaki (Es) en satsuma (Es).